Atiq Rahimi, Die vervloekte Dostojevski, De Geus, 2012
Al
op de eerste bladzijde, in de regels zin zelfs, laat Rahimi zijn hoofdpersoon
verwijzen naar Dostojevski. Hij verweeft de het werk van Dostojevski op
kunstige maar zeker niet gekunstelde wijze door zijn eigen verhaal.
'Rassoel heeft de bijl nog maar net opgeheven
om hem op het hoofd van de oude dame te laten neerkomen, of het verhaal van Misdaad en straf schiet door hem heen.
Het treft hem als een bliksemflits. Zijn armen beginnen te trillen; hij wankelt
op zijn benen.'
Rassoel
vertoont veel overeenkomsten met Raskolnikov, de hoofdpersoon uit het bekende
Russische boek. Beiden vermoorden een oude woekeraarster met een bijl en beiden
willen er op een of andere manier voor boeten of gestraft worden. De
achterliggende gedachte is of hun misdaad echt een misdaad is. Nana Alia leent
geld aan arme mensen en treedt ook op als hoerenmadam. Ze laat jonge meisjes
voor zich werken. Een van die meisjes is Soefia, op wie Rassoel verliefd is.
Een mooi gegeven is dat Rahimi ervoor kiest dat Rassoel een groot deel van het verhaal zijn stem kwijt is. Het verlies is het gevolg van een afranseling door een paar politieagenten die bij hem thuis Russische boeken aantreffen en denken dat hij met de vijand heulde en communist is. Ze hebben geen boodschap aan Rassoels opmerking dat het om literatuur gaat, om een groot Russische schrijver.
Een mooi gegeven is dat Rahimi ervoor kiest dat Rassoel een groot deel van het verhaal zijn stem kwijt is. Het verlies is het gevolg van een afranseling door een paar politieagenten die bij hem thuis Russische boeken aantreffen en denken dat hij met de vijand heulde en communist is. Ze hebben geen boodschap aan Rassoels opmerking dat het om literatuur gaat, om een groot Russische schrijver.
Rahimi
speelt met taal. Wat bewijzen woorden, wat moet iemand doen om gezien te worden?
Een daad krijgt pas betekenis als erover gesproken of geschreven wordt. Hij
laat de stemloze Rassoel veel nadenken, er wordt tegen hem gepraat terwijl hij
zwijgt; men wil de woorden uit hem trekken, maar dat lukt niet. Af en toe
schrijft hij wat op, maar ook dat leidt nergens toe. En als hij dan weer zijn
stem terug heeft en uitroept dat hij zich komt aangeven, wordt er niet naar hem
geluisterd.
‘Ja, dat is het, ik ben slachtoffer van mijn
eigen misdaad. En het ergste is nog dat mijn misdaad niet alleen banaal en
vergeefs is, maar dat hij niet eens bestaat. Niemand heeft het erover. Het lijk
is op mysterieuze wijze verdwenen. Iedereen denkt dat nana Alia met haar
sieraden en haar fortuin naar het platteland is vertrokken. Bent u in uw
archieven al eens zo’n misdaad tegengekomen?’
Raskolnikov eindigt in een strafkamp, het relaas van Rassoul eindigt anders. Atiq Rahimi laat zien dat het verhaal nog niet afgelopen is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten