Portret van een kunstenaar als oude man

Joseph Heller, Portret van een kunstenaar als oude man, Anthos, 2001

Catch 22 van Joseph Heller heb ik nooit gelezen, maar nu dus wel het laatste boek van deze auteur die in 1999 overleed. Het is een boek in een boek in een boek. Een schrijver, Eugene Pota, is op zoek naar een verhaal voor een roman. Allerlei ideeën passeren de revue, zoals 'De seksuele biografie van mijn vrouw' of 'De anatomische les'. Het ene idee wordt uitgewerkt tot een aanzet van een pagina of twintig, een begin van een roman dus, inclusief titelpagina, het andere wordt genoemd en weer verworpen. Een van de ideeën is ook een verhaal van een auteur die op zoek ik naar een verhaal om zijn laatste roman te kunnen schrijven.

Het boek heb ik niet achter elkaar uitgelezen. Daardoor en door de korte verhalen met andere hoofdpersonen in andere tijden waardoorheen dan weer de zoekende auteur, Eugene Pota, met zijn twijfels en ideeën aan het woord is, kwam het verwarrend over. Maar dat zal juist de bedoeling geweest zijn: de gedachten weergeven zoals die bij een schrijver opkomen wanneer hij aan een nieuw boek wil beginnen. De laatste zin luidt dan ook: … en hij begon er serieus over te denken het boek te schrijven dat u zojuist hebt gelezen.

Mijn hart blootgelegd

Charles Baudelaire, Mijn hart blootgelegd, Voetnoot, 2014.

Door vertaler Rokus Hofstede verzamelde prozafragmenten uit de laatste tien jaar van het werkzame leven van Charles Baudelaire. Hofstede heeft de aforismen, notities en ideeën, afkomstig uit drie reeksen die weer een onderdeel vormden van een groot prozaproject, voor het eerst integraal vertaald en voorzien van een verhelderend nawoord.

De losse en vaak onvoltooide tekstfragmenten kunnen gelezen worden als een autobiografisch samenspel, maar tegelijkertijd geven ze ook 'in hun onrechtvaardigheid  sporadische onbenulligheid een schrijnend beeld van zijn intense verlangen om een voor hem nog niet bestaande 'moderne' dichterlijke sensibiliteit weer te geven.'

Baudelaire maakt zich kwaad over, overdenkt en becommentarieert het leven waar hij zo zeer worstelt. De aard van de ideeën verschilt sterk, van humoristisch tot filosofisch, van politiek tot theologisch. Dan weer complex, dan weer verraderlijk eenvoudig.  'Bericht aan niet-communisten: alles is van iedereen, zelfs God.'
De lezer die door deze bundelt bladert, blijft vol intrigerende verwarring achter.

Naar de rand van de kaart

Gerrit Jan Zwier, Naar de rand van de kaart, Atlas, 2008

Gerrit Jan Zwier beschrijft een prachtige reis van Buenos Aires naar Ushuaia, langs enkele hoogtepunten van Patagonië, zoals de Welsh-nederzettigen, pinguïnkolonies aan de kust en de gletsjer Perito Moreno in de Andes.

Het hoogtepunt van Zuid-Amerika is zijn vertrek, vanuit Ushuaia, op een klein schip dat een aantal uithoeken van de aarde zal aandoen, te beginnen bij de Falklandeilanden en via onder andere Tristan da Cunha en Sint Helena naar Kaapverdië.

De reisbeschrijving wordt afgewisseld met interessante wetenswaardigheden over ontdekking van de plekken waar ze langskomen, de huidige bewoners en de flora en fauna. Om de beschrijvingen kracht bij te zetten illustreren twee katernen met schitterende foto’s het verhaal, evenals twee duidelijke kaarten.

Zwier is een kenner van de Noordelijke gebieden van de aarde, hij is een reiziger met een sterke hang naar afgelegen plekken waar de mens het nog altijd van de natuur verliest. In dat opzicht is dit boek een mooie aanvulling op zijn oeuvre. Hij schrijft boeiend, de lezer zou er bijna voor thuis kunnen blijven om de reis vanuit zijn luie stoel te beleven. 

Rue d'Amsterdam

Paul Arnoldussen, Rue d’Amsterdam, Uitgeverij Bas Lubberhuizen, 2002.

W.F. Hermans, Mark Brusse, Simon Vinkenoog, Kees van Dongen en E. du Perron zijn slechts enkelen van de vele Nederlands die in Parijs gewoond en geleefd hebben in de vorige eeuw. De wat uitgebreidere levensbeschrijvingen, uiteraard met name betrekking hebbend op Parijs, zijn interessanter en lezen makkelijker dan de soms wel erg korte notities bij de vele adressen die opgesomd worden. Omdat veel schrijvers en kunstenaars op meer dan één plek gewoond hebben en op veel meer dan één adres aten of dronken, worden sommigen wel heel vaak genoemd. Natuurlijk is het moeilijk om een goed overzicht te geven en is het de vraag wat daarvoor de beste opzet is.

Toch geeft Arnoldussen een mooi beeld van het leven in Parijs, de romantiek die men zocht en in veel gevallen ook vond en de contacten die er ontstonden tussen de toen veelal nog onbekende Nederlanders.

Een ieder die van Parijs houdt en er misschien ooit graag had willen wonen, zou dit boek moeten lezen.