De andere kant van de wereld

Rudi Rotthier, De andere kant van de wereld, Atlas, 2008.

Wie zou er niet van een oom een flink geldbedrag willen erven om daarmee een reis te maken waar die oom niet meer aan toekwam en de reis maakte door te bladeren door de Fotoatlas van landen en volkeren? Het overkwam Rudi Rotthier, die de Stille Oceaan doorkruiste en tientallen eilanden aandeed om het wel en wee van de bevolking op te tekenen, de natuur te beleven en met mensen te praten. Hij begint op Bougainville wat hoort bij Papoea-Nieuw-Guinea en eindigt bij het Chileense Paaseiland.

Daartussen in liggen Britse koloniën, Frans territorium, onafhankelijke staten, eilanden waar vrijwel dagelijks een staatsgreep plaatsvindt, bijna verlaten eilanden, toeristische hoogtepunten, en eilanden die over een aantal jaren overspoeld zullen zijn door zeewater en de waarvan de bevolking geld opzij legt om elders land te kopen. Voorafgaand aan elk hoofdstuk, dat over een eiland of eilandengroep verhaalt, staat een handig lijstje met feiten, zoals de politieke status, aantal inwoners, voertalen en levensverwachting.

Zulke boeken lees ik graag, feiten vermengd met ooggetuigeverslagen, die altijd onderhevig zijn aan subjectieve oordelen en waarnemingen, mits interessant opgeschreven. Ik weet niet of de oom van Rotthier ook kon schrijven, maar ik ben blij dat hij zijn geld naliet aan zijn neef Rudi. En die zal hem niet teleurgesteld hebben. 

Het boek is overigens een mooi vervolg op De Gelukkige eilanden van Paul Theroux, die ook in de Stille Zuidzee van eiland naar eiland trok. 

Vergeten Vaderland

Ben Macintry, Vergeten Vaderland, Uitgeverij Balans, 1994.

In 1886 stichtte Elisabeth Nietzsche, de zuster van de beroemde filosoof, met haar man een kleine nederzetting in de oerwouden van Paraguay. Veertien Duitse gezinnen vergezelden haar, geselecteerd op hun genetische zuiverheid, hun Arische trekken en veelal slachtoffer van de economische crisis in Duitsland. Ze verwachtten een paradijs te vinden op de plek waar zij Nueva Germania stichtten. De aarde bleek echter moeilijk te bewerken en het klimaat was slopend voor de blanke noorderlingen. Elisabeth verliet de kolonie om in Duitsland het werk van haar broer te verspreiden en mee te liften op zijn roem. Na de dood van Friedrich Nietzsche bestierde ze zijn nalatenschap met ijzeren hand. Ze verdiende veel geld aan de herdrukken, waaruit zij naar eigen goeddunken passages wegliet om het beter te laten aansluiten bij haar ideeën en die van haar invloedrijke antisemitische vrienden. De kolonie bleef ondertussen vechten om het hoofd boven water te houden.

In eerste instantie verwachtte ik meer te weten te komen over het wel en wee van de Duitsers in het verre Paraguay en hun drijfveren om er te blijven. Het grootste deel van het verhaal van Macintry is echter gewijd aan de relatie tussen Elisabeth en haar broer en aan de rol die zij gespeeld heeft in het vergroten van zijn naamsbekendheid door zijn teksten en ideeën te misbruiken. Maar ook dat was zeer de moeite waard om te lezen, bovendien laat de schrijver aan het eind de enkele overgebleven Duitsers in Nueva Germania aan het woord, waardoor ik me een goede voorstelling kon maken van het mislukte ideaal dat meer dan honderd jaar geleden de oorzaak was van de onderneming.